Kỹ thuật lập trình Python

Kiểu dữ liệu

Kiểu dữ liệu

Literal

Literal là một tính năng được cung cấp bởi module typing (hoặc typing_extensions nếu bạn dùng Python < 3.8), cho phép bạn giới hạn giá trị của một biến chỉ trong một số giá trị cố định cụ thể.

Cú pháp cơ bản:

from typing import Literal

def get_drink(choice: Literal["coffee", "tea"]) -> str:
    return f"You chose {choice}"

Cách hoạt động

Biến choice trong ví dụ trên chỉ được phép nhận một trong hai giá trị: "coffee" hoặc "tea". Nếu bạn truyền vào "beer", IDE hoặc trình kiểm tra kiểu (như mypy) sẽ báo lỗi.

Mục đích của Literal

from typing import Literal

DrinkType = Literal["coffee", "tea", "unknown"]

def order(drink: DrinkType):
    print(f"You ordered: {drink}")

order("coffee")   # ✅
order("beer")     # ❌ IDE sẽ cảnh báo!

Ví dụ kết hợp Literal + TypedDict

from typing import TypedDict, Literal

# Định nghĩa một kiểu trạng thái đơn giản cho app chọn đồ uống
class DrinkState(TypedDict):
    preference: Literal["coffee", "tea", "unknown"]
    strength: Literal["light", "medium", "strong"]

# Trạng thái hợp lệ
state: DrinkState = {
    "preference": "coffee",
    "strength": "strong"
}

# Trạng thái sai (sẽ bị mypy hoặc IDE cảnh báo)
invalid_state: DrinkState = {
    "preference": "beer",       # ❌ không phải giá trị hợp lệ
    "strength": "super strong"  # ❌ không đúng literal
}

 

Kiểu dữ liệu

TypedDict

TypedDict là một lớp đặc biệt trong module typing (hoặc typing_extensions cho Python < 3.8), cho phép bạn định nghĩa dictionary có cấu trúc rõ ràng và kiểm soát kiểu dữ liệu giống như một class.

Cú pháp cơ bản:

from typing import TypedDict

class Person(TypedDict):
    name: str
    age: int

Ở đây, Person là một dictionary mà:

def greet(person: Person):
    print(f"Hello {person['name']}, you are {person['age']} years old.")

greet({"name": "Alice", "age": 30})  # ✅ hợp lệ
greet({"name": "Bob", "age": "thirty"})  # ❌ IDE hoặc mypy sẽ cảnh báo

So sánh với dict bình thường:

Bình thường TypedDict
Tự do về kiểu dữ liệu Có kiểm tra kiểu
Không hỗ trợ autocomplete Hỗ trợ autocomplete
Dễ gây lỗi do sai tên/kiểu An toàn hơn

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

Kiểu dữ liệu

Enum

Enum là một kiểu dữ liệu cho phép bạn định nghĩa tập hợp các hằng số có tên. Mỗi giá trị trong enum có một tên rõ ràng và không thể thay đổi.

Khi nào dùng Enum?

Cách dùng Enum trong Python

from enum import Enum

class DrinkPreference(Enum):
    COFFEE = "coffee"
    TEA = "tea"
    UNKNOWN = "unknown"

Bây giờ, bạn có thể sử dụng:

choice = DrinkPreference.COFFEE

if choice == DrinkPreference.TEA:
    print("Bạn chọn trà.")
else:
    print("Không phải trà.")

Lấy danh sách giá trị enum

for drink in DrinkPreference:
    print(drink.name, "=", drink.value)

COFFEE = coffee  
TEA = tea  
UNKNOWN = unknown
Enum kết hợp với TypedDict
from typing import TypedDict
from enum import Enum

class DrinkPreference(Enum):
    COFFEE = "coffee"
    TEA = "tea"
    UNKNOWN = "unknown"

class DrinkState(TypedDict):
    preference: DrinkPreference

 

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

Kiểu dữ liệu

Union (hoặc | từ Python 3.10+)

Union cho phép một biến hoặc một tham số có thể có nhiều kiểu giá trị.

Nó đến từ module typing, và được dùng nhiều trong type hinting để mô tả biến có thể là kiểu A hoặc kiểu B.

from typing import Union

def func(x: Union[int, str]):
    ...

Từ Python 3.10 trở lên, bạn có thể dùng cú pháp ngắn hơn:

def func(x: int | str):
    ...

Ví dụ thực tế: Gửi thông báo

from typing import Union

def send_notification(user: Union[int, str]):
    if isinstance(user, int):
        print(f"Gửi thông báo đến user ID: {user}")
    elif isinstance(user, str):
        print(f"Gửi thông báo đến username: {user}")
    else:
        print("Kiểu dữ liệu không hợp lệ")

Giải thích:

send_notification(101)      # Gửi thông báo đến user ID: 101
send_notification("alice")  # Gửi thông báo đến username: alice

 

 

Kiểu dữ liệu

Optional

Giống như Union[X, None], dùng cho giá trị có thể bị bỏ qua:

from typing import Optional

def greet(name: Optional[str] = None):
    if name:
        print(f"Chào bạn, {name}!")
    else:
        print("Chào bạn, người lạ!")

greet("Nam")      #  In: Chào bạn, Nam!
greet()           #  In: Chào bạn, người lạ!

Kết hợp với TypedDict

from typing import TypedDict, Optional

class User(TypedDict):
    username: str
    email: Optional[str]  # Email có thể không tồn tại

def display_email(user: User):
    if user["email"]:
        print("Email:", user["email"])
    else:
        print("Không có email.")

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

Kiểu dữ liệu

Any

Biến có thể là bất kỳ kiểu gì – dùng khi không thể đoán trước kiểu hoặc muốn bỏ qua kiểm tra:

from typing import Any

def mystery(x: Any):
    ...

 

Kiểu dữ liệu

Callable

Trong Python, Callable là một kiểu dữ liệu đặc biệt dùng để đại diện cho một hàm (function) hoặc bất kỳ thứ gì có thể được gọi, ví dụ: hàm, phương thức, hoặc class có định nghĩa __call__.

from typing import Callable

def run(callback: Callable[[int, str], bool]):
    ...

Khi nào dùng Callable?

Callable[[ArgType1, ArgType2, ...], ReturnType]

Ví dụ cụ thể

Viết một hàm run_operation nhận vào một hàm (callable) và hai số, sau đó gọi hàm đó với hai số đó.

from typing import Callable

# Hàm chính nhận vào một Callable
def run_operation(operation: Callable[[int, int], int], a: int, b: int) -> int:
    return operation(a, b)

# Một số hàm cụ thể
def add(x: int, y: int) -> int:
    return x + y

def multiply(x: int, y: int) -> int:
    return x * y

# Gọi thử
print(run_operation(add, 3, 5))        #  8
print(run_operation(multiply, 3, 5))   #  15

Giải thích

Thành phần Ý nghĩa
Callable[[int, int], int] Đây là một kiểu dữ liệu đại diện cho một hàm nhận 2 số nguyên và trả về một số nguyên
operation(a, b) Hàm được truyền vào sẽ được gọi như bình thường
add & multiply Là những hàm cụ thể bạn truyền vào

Mở rộng

Bạn có thể dùng Callable với các hàm lambda, hoặc class có __call__:

class Subtract:
    def __call__(self, x: int, y: int) -> int:
        return x - y

sub = Subtract()
print(run_operation(sub, 10, 3))  # 7

Tổng kết



Kiểu dữ liệu

Annotated

Dùng để thêm metadata cho type (hữu ích với Pydantic hoặc FastAPI):

from typing import Annotated
from pydantic import Field

age: Annotated[int, Field(gt=0, lt=120)]
Kiểu dữ liệu

NewType

Tạo kiểu mới dựa trên kiểu cũ, nhưng giúp rõ ràng hơn về mặt ngữ nghĩa:

from typing import NewType

UserId = NewType("UserId", int)

def get_user(user_id: UserId):
    ...
Kiểu dữ liệu

Final

Dùng để đánh dấu rằng biến hoặc class không nên bị ghi đè hoặc kế thừa:

from typing import Final

PI: Final = 3.14159
Kiểu dữ liệu

Self (Python 3.11+)

Cho phép annotate chính class đang được định nghĩa:

class Counter:
    def increment(self) -> Self:
        ...

Kiểu dữ liệu

Generic

Generics cho phép bạn xác định kiểu dữ liệu một cách tổng quát, giúp viết code linh hoạt và an toàn hơn về mặt kiểu dữ liệu – đặc biệt hữu ích khi viết class, hàm làm việc với nhiều kiểu dữ liệu khác nhau.

Python hỗ trợ Generics, đặc biệt từ phiên bản Python 3.5 trở đi, nhờ vào typing module.

Cú pháp cơ bản với Generic trong Python

from typing import TypeVar, Generic, List

T = TypeVar("T")  # T là một kiểu bất kỳ

class Box(Generic[T]):
    def __init__(self, content: T):
        self.content = content

    def get_content(self) -> T:
        return self.content

# Dùng cụ thể
box_int = Box 
box_str = Box[str]("hello")

print(box_int.get_content())  # 👉 123
print(box_str.get_content())  # 👉 "hello"

T ở đây có thể là int, str, List[str], hay bất cứ kiểu nào bạn muốn

Ứng dụng thực tế

1. Với hàm:

from typing import TypeVar

T = TypeVar("T")

def identity(x: T) -> T:
    return x

print(identity(5))       # int
print(identity("test"))  # str

2. Với container:

from typing import List

def first_item(items: List[T]) -> T:
    return items[0]

Một số generic types hay dùng trong typing

Type Ý nghĩa
List[T] Danh sách chứa các phần tử kiểu T
Dict[K, V] Dictionary với key là K, value là V
Optional[T] Có thể là T hoặc None
Union[T1, T2, ...] Có thể là một trong các kiểu liệt kê
Tuple[T1, T2] Tuple với các phần tử theo thứ tự kiểu
Callable[[T1, T2], R] Hàm nhận T1, T2 trả về R
Generic[T] Dùng để tạo class generic

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

 

 

Một số kỹ thuật hay dùng

Một số kỹ thuật hay dùng

Monkey patch

Monkey patch là kỹ thuật thay đổi hoặc mở rộng hành vi của một hàm, method, class, hoặc module tại thời điểm runtime (lúc chương trình đang chạy) mà không sửa mã gốc.

Nó được dùng khi:

Nói đơn giản:

Bạn thay thế một hàm hoặc class trong thư viện gốc bằng hàm của bạn – ngay lúc chương trình đang chạy!

Cấu trúc cơ bản

# Module gốc (giả sử không thể sửa)
class Animal:
    def speak(self):
        return "Gâu gâu"

# Monkey patch hàm speak
def meow(self):
    return "Meo meo"

Animal.speak = meow

# Test
a = Animal()
print(a.speak())  # 👉 Meo meo

Ví dụ với module tiêu chuẩn Python

Giả sử bạn muốn override math.sqrt để log mỗi lần gọi:

import math

original_sqrt = math.sqrt

def logged_sqrt(x):
    print(f"√{x} was called")
    return original_sqrt(x)

math.sqrt = logged_sqrt

print(math.sqrt(9))  # 👉 log + 3.0

Monkey patch method của class

class User:
    def greet(self):
        return "Hello"

def custom_greet(self):
    return "Xin chào!"

User.greet = custom_greet

u = User()
print(u.greet())  # 👉 Xin chào!

Monkey patch trong unit test

Rất phổ biến khi test cần thay thế tạm hàm gọi API, DB, hoặc logic tốn thời gian.

import myapp.utils

original = myapp.utils.get_current_time

def fake_time():
    return "2025-01-01"

myapp.utils.get_current_time = fake_time

Cách hiện đại (với unittest.mock)

from unittest.mock import patch

with patch('myapp.utils.get_current_time', return_value="2025-01-01"):
    print(myapp.utils.get_current_time())  # 👉 2025-01-01

Kỹ thuật monkey patch nâng cao

  1. Patch theo điều kiện
if settings.DEBUG:
    module.func = debug_version
else:
    module.func = prod_version

2. Chỉ patch một instance (không toàn bộ class)

import types

class A:
    def say(self): return "Hello"

a = A()
a.say = types.MethodType(lambda self: "Xin chào", a)

print(a.say())  # 👉 Xin chào

Monkey patch và thư viện bên thứ 3

Ví dụ override hàm trong thư viện requests:

import requests

_original_get = requests.get

def my_get(*args, **kwargs):
    print(f"GET called: {args[0]}")
    return _original_get(*args, **kwargs)

requests.get = my_get

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

Một số kỹ thuật hay dùng

Monkey patch phù hợp từng trường hợp trong Django

I. Monkey patch một model method

Ví dụ: bạn muốn override method save của User model trong Django mà không sửa trực tiếp User gốc

from django.contrib.auth.models import User

original_save = User.save

def custom_save(self, *args, **kwargs):
    print(f"[Custom Save] Saving user: {self.username}")
    return original_save(self, *args, **kwargs)

User.save = custom_save

II.  Monkey patch một view của app khác (hoặc của Django)

from django.contrib.auth.views import LoginView

original_dispatch = LoginView.dispatch

def custom_dispatch(self, request, *args, **kwargs):
    print("[Custom LoginView] User is logging in")
    return original_dispatch(self, request, *args, **kwargs)

LoginView.dispatch = custom_dispatch

 

III. Monkey patch Django Signals

Ví dụ: override xử lý mặc định của post_save signal

from django.db.models.signals import post_save
from django.contrib.auth.models import User

def custom_user_post_save(sender, instance, created, **kwargs):
    if created:
        print(f"[Custom Signal] New user created: {instance.username}")

# Ngắt kết nối các signal hiện tại nếu cần
post_save.disconnect(dispatch_uid="default_user_post_save", sender=User)

# Gắn signal monkey patch
post_save.connect(custom_user_post_save, sender=User)

IV. Monkey patch một form method

Ví dụ: bạn muốn thay đổi method clean_email trong UserCreationForm

from django.contrib.auth.forms import UserCreationForm

def custom_clean_email(self):
    email = self.cleaned_data.get("email")
    if not email.endswith("@mycompany.com"):
        raise forms.ValidationError("Email must be a company email")
    return email

UserCreationForm.clean_email = custom_clean_email

V. Monkey patch Django admin

Ví dụ: thêm log mỗi lần object được lưu trong admin

from django.contrib import admin
from django.contrib.auth.models import User

original_save_model = admin.ModelAdmin.save_model

def custom_save_model(self, request, obj, form, change):
    print(f"[Admin Log] {obj} saved by {request.user}")
    return original_save_model(self, request, obj, form, change)

admin.ModelAdmin.save_model = custom_save_model

VI. Gợi ý tổ chức Monkey Patch sạch sẽ

myapp/
├── monkey/
│   ├── __init__.py
│   ├── user_patch.py
│   └── view_patch.py

Trong myapp/monkey/__init__.py:

from .user_patch import patch_user
from .view_patch import patch_login_view

def apply_monkey_patches():
    patch_user()
    patch_login_view()

Trong apps.py của app bạn:

from django.apps import AppConfig

class MyAppConfig(AppConfig):
    name = 'myapp'

    def ready(self):
        from myapp.monkey import apply_monkey_patches
        apply_monkey_patches()

💡 Mẹo vặt

Tình huống Lời khuyên
App bạn override chưa load Hãy đảm bảo thứ tự cài đặt trong INSTALLED_APPS
Gọi lại hàm gốc Luôn backup lại hàm gốc original_func = Class.func
Muốn patch tạm Có thể dùng unittest.mock.patch()
Patch không hoạt động Kiểm tra xem ready() trong apps.py có được gọi không

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

Một số kỹ thuật hay dùng

Decorator – Gói thêm chức năng cho hàm

Decorator là một khái niệm cực kỳ mạnh mẽ và phổ biến trong Python – đặc biệt khi bạn muốn gói thêm (wrap) chức năng cho một hàm mà không thay đổi mã gốc.

Decorator là một hàm dùng để gói thêm logic cho một hàm khác.

Bạn có thể hình dung nó giống như việc “bọc thêm lớp áo” cho một người – người đó vẫn là người đó, nhưng có thêm tính năng mới (ví dụ: áo giáp, áo tàng hình,... ).

I. Cấu trúc cơ bản

def my_decorator(func):
    def wrapper(*args, **kwargs):
        # Thêm chức năng trước khi gọi func
        print("Bắt đầu gọi hàm...")
        result = func(*args, **kwargs)
        # Thêm chức năng sau khi gọi func
        print("Đã gọi xong.")
        return result
    return wrapper

Dùng như sau:

@my_decorator
def say_hello():
    print("Xin chào!")

say_hello()

Kết quả

Bắt đầu gọi hàm...
Xin chào!
Đã gọi xong.

II. Ví dụ thực tế

1. Log thời gian thực thi của một hàm

import time

def timer(func):
    def wrapper(*args, **kwargs):
        start = time.time()
        result = func(*args, **kwargs)
        end = time.time()
        print(f"Hàm {func.__name__} chạy trong {end - start:.2f} giây")
        return result
    return wrapper

@timer
def slow_function():
    time.sleep(2)
    print("Xong việc rồi")

slow_function()

2. Kiểm tra phân quyền trước khi gọi hàm (giống middleware)

def require_admin(func):
    def wrapper(user, *args, **kwargs):
        if user != 'admin':
            print("Không có quyền truy cập")
            return None
        return func(user, *args, **kwargs)
    return wrapper

@require_admin
def view_dashboard(user):
    print(f" Welcome {user}, đây là dashboard.")

view_dashboard("guest")   #  Không có quyền truy cập
view_dashboard("admin")   #  Welcome admin, đây là dashboard.

III. Decorator có tham số (Decorator Factory)

Ví dụ bạn muốn tạo decorator có thể truyền tham số:

def repeat(n):
    def decorator(func):
        def wrapper(*args, **kwargs):
            for _ in range(n):
                func(*args, **kwargs)
        return wrapper
    return decorator

@repeat(3)
def hello():
    print("Hi!")

hello()

Hi!
Hi!
Hi!

IV. Giữ metadata của hàm gốc (functools.wraps)

Mặc định khi bạn dùng decorator, thông tin gốc của hàm như tên và docstring sẽ bị mất.

from functools import wraps

def my_decorator(func):
    @wraps(func)
    def wrapper(*args, **kwargs):
        print("Bọc hàm nè")
        return func(*args, **kwargs)
    return wrapper

V. Decorator trong Django và thực tế

Tên Decorator Chức năng
@login_required Đảm bảo người dùng đã đăng nhập trước khi truy cập view
@require_POST Chỉ cho phép method POST (dùng trong view)
@csrf_exempt Bỏ qua kiểm tra CSRF (thường dùng khi làm API)
@transaction.atomic Gói các thao tác DB trong một transaction an toàn 
from django.contrib.auth.decorators import login_required

@login_required
def dashboard(request):
    return render(request, 'dashboard.html')

VI. Tóm lại

Khái niệm Giải thích ngắn
Decorator Hàm gói hàm khác, thêm chức năng mà không sửa hàm gốc
Dùng @decorator_name Cú pháp gọn gàng để áp dụng
functools.wraps() Giữ tên, docstring, v.v. của hàm gốc
Có thể lồng nhau Decorator A gói decorator B

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

Một số kỹ thuật hay dùng

Annotated

Annotated trong Python là cách để gắn thêm thông tin (metadata) vào một kiểu dữ liệu.

Cú pháp:

from typing import Annotated

x: Annotated[int, "This is some metadata"]

Ví dụ đơn giản: kiểm tra quyền truy cập

from typing import Annotated

def view_dashboard(user: Annotated[str, "admin_only"]):
    print(f"Welcome, {user}!")

Ví dụ với custom validator

from typing import Annotated

def validate_positive(x: int) -> int:
    if x <= 0:
        raise ValueError("Value must be positive")
    return x

PositiveInt = Annotated[int, validate_positive]

def set_age(age: PositiveInt):
    print(f"Age set to: {age}")

set_age(25)   # OK
set_age(-1)   # Sẽ báo lỗi vì validator check

Ở đây PositiveInt là int kèm theo hàm kiểm tra. Bạn có thể tưởng tượng Annotated giống như int, nhưng có thêm "hướng dẫn sử dụng".

Một số kỹ thuật hay dùng

Context Manager (with) – Quản lý tài nguyên

Dùng để xử lý logic mở/đóng tự động: file, kết nối, khóa, transaction...

with open("file.txt", "r") as f:
    content = f.read()

Tự động gọi f.close() dù có lỗi hay không.

Bạn có thể tự định nghĩa:

from contextlib import contextmanager

@contextmanager
def custom_context():
    print("Before")
    yield
    print("After")

with custom_context():
    print("Inside")

 

Một số kỹ thuật hay dùng

Metaclass – Tùy biến hành vi của class

Metaclass cho phép bạn thay đổi cách class được tạo ra.

class Meta(type):
    def __new__(cls, name, bases, dct):
        dct['hello'] = lambda self: print("Hello from Meta")
        return super().__new__(cls, name, bases, dct)

class MyClass(metaclass=Meta):
    pass

obj = MyClass()
obj.hello()

Dùng nhiều trong frameworks như Django, SQLAlchemy

Một số kỹ thuật hay dùng

Dynamic import (runtime import)

Giúp bạn import module hoặc class dựa theo tên chuỗi, rất mạnh khi viết plugin hoặc hệ thống mở rộng.

import importlib

module = importlib.import_module("math")
print(module.sqrt(16))  # 4.0

Hoặc:

def dynamic_import(path):
    module_path, class_name = path.rsplit(".", 1)
    module = importlib.import_module(module_path)
    return getattr(module, class_name)

 

Một số kỹ thuật hay dùng

Signal/Event Hooks

Frappe/Django dùng signal để gọi logic khi có sự kiện xảy ra.

from frappe.model.document import Document
from frappe import hooks

def my_custom_validate(doc, method):
    print(f"Validating {doc.name}")

# hooks.py
doc_events = {
    "Sales Invoice": {
        "validate": "my_app.custom.my_custom_validate"
    }
}

Bạn có thể tự tạo hệ thống signal trong Python bằng cách dùng blinker hoặc viết thủ công.

Một số kỹ thuật hay dùng

Strategy Pattern với Dictionary

Dùng dict để map các hàm theo key, tiện xử lý logic thay vì if-elif dài dòng:

def add(x, y): return x + y
def sub(x, y): return x - y

operations = {
    "add": add,
    "sub": sub
}

result = operations["add"](3, 4)  # 7


Một số kỹ thuật hay dùng

Caching / Memoization

Dùng để lưu kết quả tạm để tránh tính toán lại:

from functools import lru_cache

@lru_cache(maxsize=128)
def slow_function(x):
    print(f"Calculating {x}")
    return x * x

 

Một số kỹ thuật hay dùng

Metadata

Metadata nghĩa là "dữ liệu về dữ liệu" — tức là thông tin mô tả về một dữ liệu nào đó.

Hay nói cách khác: Metadata không phải là nội dung chính, mà là thông tin bổ sung để mô tả hoặc hướng dẫn cách sử dụng dữ liệu đó.

Ví dụ dễ hiểu

Ví dụ 1: Hình ảnh

Bạn không nhìn thấy metadata trong ảnh, nhưng phần mềm máy ảnh và thư viện ảnh dùng metadata để sắp xếp, hiển thị, tìm kiếm ảnh.

Ví dụ 2: Bài hát MP3

Các ứng dụng như Zing MP3, Spotify dùng metadata để hiển thị thông tin bài hát mà không cần phát nó.

Trong Python

from typing import Annotated

Age = Annotated[int, "Độ tuổi phải lớn hơn 0"]
Ví dụ 3: 

Giả sử bạn đang xây dựng một API đăng ký người dùng:

from pydantic import BaseModel, Field, EmailStr

class User(BaseModel):
    name: str = Field(..., title="Tên đầy đủ", min_length=3, max_length=50, description="Họ tên người dùng")
    email: EmailStr = Field(..., description="Email hợp lệ để xác thực")
    age: int = Field(..., gt=0, le=120, description="Tuổi phải lớn hơn 0 và không quá 120")

Pydantic sử dụng metadata này để:

Kết hợp với FastAPI để thấy Metadata hoạt động

from fastapi import FastAPI
from pydantic import BaseModel, Field, EmailStr

app = FastAPI()

class User(BaseModel):
    name: str = Field(..., title="Tên", description="Tên người dùng", min_length=3)
    email: EmailStr = Field(..., description="Email hợp lệ")
    age: int = Field(..., gt=0, le=100, description="Tuổi (0-100)")

@app.post("/register")
def register(user: User):
    return {"message": "Đăng ký thành công", "data": user}

FastAPI sẽ:

  • Hiển thị các metadata như title, description, min_length, gt, v.v.

  • Kiểm tra lỗi nếu người dùng nhập sai format

  • Dùng metadata để gợi ý giao diện form


Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

Một số kỹ thuật hay dùng

lambda

lambda trong Python là một hàm ẩn danh (anonymous function) – tức là một hàm không cần đặt tên.

Nó thường được dùng khi bạn cần một hàm nhỏ, nhanh gọn, và chỉ dùng một lần hoặc dùng ngay tại chỗ (ví dụ: trong sorted, map, filter, reduce, v.v.)

lambda arguments: expression

Ví dụ cơ bản

add = lambda x, y: x + y
print(add(2, 3))  #  5

#Tương đương với:
def add(x, y):
    return x + y

Ứng dụng phổ biến

2. Dùng trong sorted để sắp xếp theo key

items = [(1, 'apple'), (3, 'banana'), (2, 'cherry')]
sorted_items = sorted(items, key=lambda item: item[1])
print(sorted_items)  #  [(1, 'apple'), (3, 'banana'), (2, 'cherry')]

2. Dùng với map()

nums = [1, 2, 3]
squared = list(map(lambda x: x**2, nums))
print(squared)  # 👉 [1, 4, 9]

3. Dùng với filter()

nums = [1, 2, 3, 4, 5]
even = list(filter(lambda x: x % 2 == 0, nums))
print(even)  #  [2, 4]

4. Dùng trực tiếp (one-time use)

print((lambda name: f"Hello, {name}!")("VHTSoft"))  #  Hello, VHTSoft!

Lưu ý

Một ví dụ thực tế kết hợp lambda và Callable

from typing import Callable

def run_operation(func: Callable[[int], int], number: int) -> int:
    return func(number)

print(run_operation(lambda x: x * 10, 5))  #  50

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

 

Một số kỹ thuật hay dùng

functools

functools là một module chuẩn trong Python, cung cấp các công cụ giúp thao tác và cải tiến hàm – như lưu cache kết quả, tạo decorator, hay cố định đối số cho hàm.

Nói đơn giản: functools giúp bạn viết code ngắn gọn hơn, tối ưu hơn và linh hoạt hơn khi xử lý hàm.

Một số hàm nổi bật trong functools

@lru_cache – Ghi nhớ kết quả hàm (caching)

from functools import lru_cache

@lru_cache(maxsize=100)
def fib(n):
    if n < 2:
        return n
    return fib(n-1) + fib(n-2)

print(fib(35))  # Rất nhanh nhờ cache

Tăng tốc đáng kể cho các hàm đệ quy hoặc tính toán nặng lặp lại nhiều lần.

partial() – Gán sẵn một số đối số cho hàm

from functools import partial

def power(base, exponent):
    return base ** exponent

square = partial(power, exponent=2)

print(square(4))  #  16

Tạo các hàm "rút gọn" rất tiện khi dùng với map, filter, GUI callback,...

wraps() – Bảo toàn metadata khi viết decorator

from functools import wraps

def my_decorator(func):
    @wraps(func)
    def wrapper(*args, **kwargs):
        print("Before function")
        return func(*args, **kwargs)
    return wrapper

@my_decorator
def greet():
    """This is a greeting function"""
    print("Hello!")

print(greet.__name__)  # 👉 greet (không bị đổi thành 'wrapper')
print(greet.__doc__)   # 👉 This is a greeting function

Giữ lại tên hàm, docstring,... khi bạn tạo custom decorators.

reduce() – Áp dụng hàm tích lũy lên phần tử của list

from functools import reduce

nums = [1, 2, 3, 4]
product = reduce(lambda x, y: x * y, nums)
print(product)  # 👉 24

Dùng cho các phép cộng dồn, nhân dồn,... giống fold trong functional programming.

Khi nào nên dùng functools

Tình huống Dùng gì từ functools
Cần cache hàm đệ quy hoặc gọi lặp @lru_cache
Tạo decorator tùy chỉnh @wraps
Cần tạo hàm mới từ hàm cũ, rút gọn tham số partial()
Muốn tính toán tích lũy trên list reduce()

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

 

 

 

Một số kỹ thuật hay dùng

MyPy

MyPy là một trình kiểm tra kiểu tĩnh (static type checker) cho ngôn ngữ lập trình Python. Mặc dù Python là một ngôn ngữ động (dynamically typed), từ Python 3.5 trở đi, bạn có thể sử dụng type hints (chú thích kiểu) để khai báo kiểu biến, hàm, v.v. MyPy giúp bạn phân tích mã nguồn và phát hiện lỗi kiểu dữ liệu mà không cần phải chạy chương trình.

Mục tiêu chính của MyPy

Ví dụ đơn giản

def greet(name: str) -> str:
    return "Hello, " + name

greet(123)  # Sai kiểu, nhưng Python vẫn chạy được

Python sẽ không báo lỗi khi chạy, nhưng MyPy sẽ phát hiện:

error: Argument 1 to "greet" has incompatible type "int"; expected "str"

Cài đặt MyPy

pip install mypy

Cách sử dụng

def add(a: int, b: int) -> int:
    return a + b

kiểm tra

mypy example.py

Thiết lập MyPy cho một dự án thực tế

Giả sử bạn có một dự án như sau:

my_project/
├── main.py
├── utils/
│   ├── __init__.py
│   └── math_tools.py
└── requirements.txt

Cài đặt MyPy

pip install mypy

Viết chú thích kiểu (type hints)

Ví dụ trong math_tools.py:

# utils/math_tools.py

def multiply(a: int, b: int) -> int:
    return a * b

def divide(a: float, b: float) -> float:
    if b == 0:
        raise ValueError("Cannot divide by zero")
    return a / b

Và trong main.py:

# main.py

from utils.math_tools import multiply, divide

result1 = multiply(4, 5)
result2 = divide(10.0, 2.0)

print("Multiply:", result1)
print("Divide:", result2)

Tạo file cấu hình mypy.ini

Tại gốc dự án, tạo file mypy.ini

[mypy]
python_version = 3.10
ignore_missing_imports = True
disallow_untyped_defs = True
check_untyped_defs = True
strict_optional = True
warn_unused_ignores = True

Kiểm tra bằng MyPy

mypy .

Tích hợp vào quy trình CI hoặc pre-commit

Bạn có thể thêm vào CI/CD hoặc Git hook để đảm bảo mọi thay đổi đều được kiểm tra type:

Ví dụ dùng pre-commit hook:

# .pre-commit-config.yaml
- repo: https://github.com/pre-commit/mirrors-mypy
  rev: v1.8.0 #rev viết tắt của revision, dùng để chỉ phiên bản (version) của repo của bạn
  hooks:
    - id: mypy

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

 

 


Một số kỹ thuật hay dùng

yield

yield là một từ khóa trong Python, dùng để tạm dừng một hàm và trả về một giá trị, nhưng không kết thúc hàm như return.

Khi hàm sử dụng yield, nó trở thành một generator function – mỗi lần bạn gọi next(), hàm tiếp tục chạy từ chỗ đã dừng.

 Ví dụ đơn giản dùng yield

def count_up_to(n):
    i = 1
    while i <= n:
        yield i
        i += 1

gen = count_up_to(3)

for num in gen:
    print(num)

Mỗi lần lặp, hàm count_up_to chạy đến yield, trả về i, rồi "ngủ đông" – đến vòng lặp tiếp theo thì tiếp tục chạy tiếp.

Kết quả

1
2
3

Ví dụ không dùng yeild, chúng ta phải dùng danh sach để lưu vì vậy nếu dữ liệu lớn thì cũng phải dùng nhiều RAM

def count_up_to(n):
    result = []
    i = 1
    while i <= n:
        result.append(i)
        i += 1
    return result

nums = count_up_to(3)

for num in nums:
    print(num)
yield khác gì với return?
return yield
Trả về một giá trị duy nhất Trả về một chuỗi giá trị (generator)
Kết thúc hàm ngay lập tức Tạm dừng, giữ trạng thái và tiếp tục lần sau
Dùng để hoàn thành một tác vụ Dùng để tạo dòng dữ liệu dần dần
Lợi ích của yield

Ví dụ thực tế – đọc file lớn

def read_large_file(filename):
    with open(filename) as f:
        for line in f:
            yield line.strip()

for line in read_large_file("data.txt"):
    print(line)

Nếu data.txt chứa hàng triệu dòng, thì yield giúp đọc từng dòng một mà không làm đầy bộ nhớ.

Bạn có thể dùng next() để lấy từng giá trị từ generator:

gen = count_up_to(3)
print(next(gen))  # 1
print(next(gen))  # 2

Khi hết giá trị, nó sẽ raise StopIteration.

So sánh tổng quát:

Tiêu chí Dùng yield (Generator) Không dùng yield (Trả về list)
Bộ nhớ Cực kỳ tiết kiệm (chỉ sinh 1 giá trị/lần) Tốn bộ nhớ (lưu toàn bộ kết quả)
Hiệu suất Cao khi xử lý dữ liệu lớn hoặc stream Kém hơn với dữ liệu lớn
Tốc độ khởi tạo Nhanh, không tính toán ngay Tính toán toàn bộ trước
Dễ debug/logging Hơi khó hơn một chút Dễ quan sát dữ liệu
Tính liên tục (streaming) Rất phù hợp (ví dụ đọc file, API nhiều trang) Không phù hợp

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

Một số kỹ thuật hay dùng

yeild nâng cao

yield nâng cao – tức là những cách dùng yield ở mức cao hơn, như:

  1. yield như kênh giao tiếp 2 chiều

  2. yield from để lồng generator

  3. generator pipeline – xử lý dữ liệu từng bước

  4. send() và close() – điều khiển luồng nâng cao

1. yeild như một kênh 2 chiều

Không chỉ dùng để trả về giá trị, yield còn có thể nhận giá trị từ bên ngoài bằng cách kết hợp với send().

def echo():
    while True:
        x = yield
        print("Nhận được:", x)

g = echo()
next(g)         # Khởi động generator
g.send("Hello") # => Nhận được: Hello
g.send("World") # => Nhận được: World

2. yeild from - Lồng generator

Nếu bạn có nhiều generator con, bạn có thể "gom" chúng lại bằng yeild from

def numbers():
    yield from [1, 2, 3]

def letters():
    yield from ['a', 'b', 'c']

def combo():
    yield from numbers()
    yield from letters()

for val in combo():
    print(val)

Kết quả:

1
2
3
a
b
c

3. Pipeline generator – Xử lý dữ liệu từng bước

Bạn có thể xâu chuỗi nhiều generator để tạo pipeline xử lý dữ liệu rất gọn gàng:

def read_lines(lines):
    for line in lines:
        yield line

def to_upper(lines):
    for line in lines:
        yield line.upper()

def starts_with_a(lines):
    for line in lines:
        if line.startswith('A'):
            yield line

data = ["apple", "banana", "Avocado", "Apricot", "mango"]
pipeline = starts_with_a(to_upper(read_lines(data)))

for line in pipeline:
    print(line)

APPLE
AVOCADO
APRICOT

Pipeline này giống như filter + map + reduce nhưng tiết kiệm RAM và rất "Pythonic"!

4. send và close nâng cao

Gửi dữ liệu vào generator

def running_total():
    total = 0
    while True:
        x = yield total
        if x is None:
            break
        total += x

gen = running_total()
print(next(gen))       # 0
print(gen.send(5))     # 5
print(gen.send(3))     # 8
gen.close()            # Dừng generator

Tổng kết

Tính năng Mô tả ngắn
yield Trả về giá trị từng bước
yield from Kết hợp nhiều generator
send(value) Gửi dữ liệu vào generator
close() Đóng generator
Generator pipeline Kết hợp xử lý dữ liệu theo luồng

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

 

 

 

 

Một số kỹ thuật hay dùng

Kỹ thuật hay và gọn gàng khi thao tác với danh sách (list)

1. List Comprehension – Viết gọn vòng lặp trong danh sách
Cơ bản:
numbers = [1, 2, 3, 4, 5]
squared = [x * x for x in numbers]
print(squared)  # 👉 [1, 4, 9, 16, 25]

Có điều kiện:

evens = [x for x in numbers if x % 2 == 0]
print(evens)  # 👉 [2, 4]

2. enumerate() – Lặp qua danh sách có chỉ số

fruits = ['apple', 'banana', 'cherry']
for index, fruit in enumerate(fruits):
    print(index, fruit)

0 apple
1 banana
2 cherry

3. zip() – Lặp qua nhiều danh sách cùng lúc

names = ['Alice', 'Bob', 'Charlie']
scores = [85, 90, 95]

for name, score in zip(names, scores):
    print(f"{name} got {score}")

Alice got 85
Bob got 90
Charlie got 95

4. Lặp ngược – reversed()

nums = [1, 2, 3, 4]
for x in reversed(nums):
    print(x)

5. Lặp theo chỉ số cách quãng – range(start, stop, step

for i in range(0, 10, 2):  # 0 2 4 6 8
    print(i)

6. Nested loop (vòng lặp lồng nhau)

for i in range(3):
    for j in range(2):
        print(f"i={i}, j={j}")

7. List comprehension nâng cao (nested)

matrix = [[1, 2], [3, 4], [5, 6]]
flattened = [num for row in matrix for num in row]
print(flattened)  # 👉 [1, 2, 3, 4, 5, 6]

8. Sử dụng map() và filter() – Tính hàm học functional

nums = [1, 2, 3, 4]
squared = list(map(lambda x: x * x, nums))
evens = list(filter(lambda x: x % 2 == 0, nums))

print(squared)  # 👉 [1, 4, 9, 16]
print(evens)    # 👉 [2, 4]

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

 

Một số kỹ thuật hay dùng

Pydantic

Pydantic là một thư viện Python dùng để:

Cài đặt

pip install pydantic

So sánh nhanh với dataclass

Tính năng dataclass pydantic
Tự validate dữ liệu ❌ ✅
Chuyển dict dễ ✅ ✅ (tốt hơn)
Bảo vệ kiểu dữ liệu ❌ ✅
Xử lý dữ liệu lồng Thủ công ✅ Tự động
Hỗ trợ JSON Thủ công ✅

Ví dụ cơ bản với BaseModel

from pydantic import BaseModel

class Person(BaseModel):
    name: str
    age: int

p = Person(name="Linh", age=25)
print(p)
#name='Linh' age=25

Tự động validate dữ liệu

p = Person(name="Linh", age="25")
print(p.age)  # ✅ Tự động convert '25' → 25 (int)

Nếu không thể convert được, sẽ báo lỗi:

p = Person(name="Linh", age="abc")  # ❌ ValidationError

Chuyển đổi giữa dict và JSON

# Chuyển thành dict
print(p.dict())

# Chuyển thành JSON
print(p.json())

Lồng model bên trong model

class Address(BaseModel):
    city: str
    country: str

class User(BaseModel):
    username: str
    address: Address

u = User(username="nam", address={"city": "Hanoi", "country": "VN"})
print(u)
Pydantic tự động biến dict thành object Address – bạn không cần viết tay như dataclass.

Tuỳ chỉnh kiểm tra nâng cao (validators)
from pydantic import validator

class Person(BaseModel):
    name: str
    age: int

    @validator('age')
    def age_must_be_positive(cls, v):
        if v <= 0:
            raise ValueError('Age must be positive')
        return v

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

Dataclass

dataclass là một decorator được thêm vào từ Python 3.7 trong module dataclasses. Nó giúp bạn tự động tạo ra các phương thức như:

Cách dùng cơ bản:
from dataclasses import dataclass

@dataclass
class Person:
    name: str
    age: int

Python sẽ tự động sinh ra:

def __init__(self, name: str, age: int):
    self.name = name
    self.age = age

Ví dụ 

from dataclasses import dataclass

@dataclass
class Product:
    name: str
    price: float
    quantity: int = 1  # giá trị mặc định

product = Product(name="Laptop", price=1500.0)
print(product)  # Product(name='Laptop', price=1500.0, quantity=1)
Thêm cấu hình cho dataclass:
@dataclass(order=True, frozen=True)
class Point:
    x: int
    y: int

Ý nghĩa:

p1 = Point(1, 2)
p2 = Point(2, 2)
print(p1 < p2)  # True

p1.x = 10  # ❌ Lỗi vì class bị frozen

Vì bạn đã khai báo frozen=True, tức là "đóng băng" đối tượng. Python không cho thay đổi bất kỳ thuộc tính nào sau khi tạo.

Nếu bạn thử gán p1.x = 10, bạn sẽ gặp lỗi kiểu:

dataclasses.FrozenInstanceError: cannot assign to field 'x'

Dùng field() để tùy chỉnh thêm

from dataclasses import dataclass, field

@dataclass
class User:
    username: str
    password: str = field(repr=False)  # ẩn khi in ra

So sánh với cách viết class bình thường

Cách viết dài dòng:

class Book:
    def __init__(self, title, price):
        self.title = title
        self.price = price

    def __repr__(self):
        return f"Book(title={self.title}, price={self.price})"

Viết với dataclass:

@dataclass
class Book:
    title: str
    price: float

__post_init__: logic sau khi khởi tạo

@dataclass
class State:
    name: str
    mood: str

    def __post_init__(self):
        if self.mood not in ["happy", "sad"]:
            raise ValueError("Mood must be 'happy' or 'sad'")

Trường hợp hợp lệ:

state = ConversationState(name="Lan", mood="happy")
print(state)
# Output: ConversationState(name='Lan', mood='happy')

Trường hợp không hợp lệ:

state = ConversationState(name="Lan", mood="angry")
# Output: ValueError: Mood must be 'happy' or 'sad'

  • __post_init__() là một phương thức đặc biệt trong dataclass, tự động chạy sau khi hàm __init__() hoàn thành.

  • Đây là nơi thích hợp để kiểm tra tính hợp lệ của các giá trị đầu vào hoặc thực hiện các thao tác bổ sung với dữ liệu.

Chuyển đối tượng thành từ điển (dict)

Cách dùng asdict

from dataclasses import dataclass, asdict

@dataclass
class Person:
    name: str
    age: int

p = Person("Nam", 25)

# Chuyển thành dict
data = asdict(p)
print(data)

## Kết quả
{'name': 'Nam', 'age': 25}

Tác giả: Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft

defaultdict

defaultdict là một lớp trong module collections, giống như dict, nhưng khi bạn truy cập một key không tồn tại, thay vì báo lỗi KeyError, nó sẽ tự động tạo một giá trị mặc định cho bạn.

from collections import defaultdict

d = defaultdict(int)  # mặc định mỗi key sẽ có giá trị là 0
d["a"] += 1
d["b"] += 2
print(d)  # 👉 {'a': 1, 'b': 2}

Nếu bạn dùng dict bình thường thì d["a"] += 1 sẽ lỗi nếu "a" chưa tồn tại. Nhưng với defaultdict, nó sẽ tạo "a": 0 trước, rồi mới +1.

Dùng list làm mặc định

d = defaultdict(list)

d["fruits"].append("apple")
d["fruits"].append("banana")
print(d)  # 👉 {'fruits': ['apple', 'banana']}

Tự động tạo [] nếu key chưa tồn tại — rất tiện khi nhóm dữ liệu.

Dùng set làm mặc định

d = defaultdict(set)

d["numbers"].add(1)
d["numbers"].add(2)
print(d)  # 👉 {'numbers': {1, 2}}

Tự định nghĩa hàm mặc định

def default_name():
    return "unknown"

d = defaultdict(default_name)
print(d["name"])  # 👉 'unknown'