Dataclass

1. Bản chất của @dataclass là gì?

@dataclass là một decorator dùng để tự động tạo các phương thức đặc biệt cho một class:

• __init__: hàm khởi tạo

• __repr__: biểu diễn đối tượng dưới dạng chuỗi

• __eq__: so sánh hai đối tượng

• __lt__, __le__, __gt__, __ge__ (nếu order=True)

• __hash__ (nếu frozen=True)

👉 Điều này giúp bạn tiết kiệm rất nhiều công sức khi làm việc với các lớp dữ liệu thuần túy (plain data objects).

2. So sánh class bình thường vs dataclass

Ví dụ: Class bình thường

class Product:
    def __init__(self, name, price, in_stock=True):
        self.name = name
        self.price = price
        self.in_stock = in_stock

    def __repr__(self):
        return f"Product(name={self.name!r}, price={self.price!r}, in_stock={self.in_stock!r})"

    def __eq__(self, other):
        return (self.name, self.price, self.in_stock) == (other.name, other.price, other.in_stock)

Với @dataclass:

from dataclasses import dataclass

@dataclass
class Product:
    name: str
    price: float
    in_stock: bool = True

3.  Cấu hình nâng cao

frozen=True: bất biến (immutable)

aaa

@dataclass(frozen=True)
class User:
    username: str
    email: str

u = User("alice", "alice@example.com")
u.username = "bob"  # ❌ Sẽ raise FrozenInstanceError

order=True: thêm các toán tử so sánh

@dataclass(order=True)
class Point:
    x: int
    y: int

Point(1, 2) < Point(2, 1)  # ✅ True

init=False: loại bỏ __init__

@dataclass
class Token:
    value: str
    secret: str = "secret"
    valid: bool = field(init=False, default=True)

init=False giúp loại bỏ trường đó khỏi constructor.

4. field() – Tùy chỉnh thuộc tính

from dataclasses import dataclass, field
from typing import List

@dataclass
class Order:
    items: List[str] = field(default_factory=list)

Lý do dùng default_factory=list thay vì items: List[str] = [] là vì:

• Trong Python, giá trị mặc định là list (hoặc dict) dùng chung giữa các thể hiện khác nhau nếu không cẩn thận.

• default_factory đảm bảo mỗi instance có list riêng biệt.

5. Post-init xử lý: __post_init__

Được gọi ngay sau __init__ do @dataclass tạo.

@dataclass
class Product:
    name: str
    price: float

    def __post_init__(self):
        if self.price < 0:
            raise ValueError("Price must be non-negative")

6. So sánh sâu (deep comparison)

dataclass hỗ trợ __eq__ mặc định — so sánh theo từng field, không theo địa chỉ bộ nhớ.

a = Product("Pen", 1.5)
b = Product("Pen", 1.5)
print(a == b)  # ✅ True

7. Kế thừa với dataclass

@dataclass
class Animal:
    name: str

@dataclass
class Dog(Animal):
    breed: str

Bạn có thể kế thừa như class bình thường.

8. Kiểm soát repr, eq, compare, hash từng field

@dataclass
class User:
    username: str = field(compare=True)
    password: str = field(repr=False, compare=False)

• repr=False: ẩn khỏi __repr__

• compare=False: không dùng trong __eq__ hay __lt__

9. Chuyển đổi dataclass thành dict

from dataclasses import asdict

p = Product("Mouse", 12.5)
print(asdict(p))  # {'name': 'Mouse', 'price': 12.5, 'in_stock': True}

10. Hạn chế của dataclass

• Không thay thế hoàn toàn ORM như Django Models (chỉ dùng cho logic nghiệp vụ/data layer)

• Không hỗ trợ property getter/setter tự động

• Không hỗ trợ kế thừa nhiều mức quá phức tạp (vẫn dùng được nhưng cần cẩn thận)

Nếu bạn đang làm dự án lớn với kiến trúc như DDD (Domain Driven Design), dataclass thường dùng để:

• Định nghĩa DTO (Data Transfer Object)

• Làm request/response schema

• Tạo các lớp đại diện cho giá trị (value objects)