Thuật ngữ: Method và Sending Messages

Trong lập trình hướng đối tượng (OOP), có hai khái niệm quan trọng: method và  sending messages(gửi thông điệp).

• Method (phương thức): là một hành vi được định nghĩa bên trong một đối tượng. Ví dụ trong lớp BottlesOfBeer, có một method tên là song.

• Sending a message(gửi thông điệp): nghĩa là yêu cầu một đối tượng thực hiện một hành vi cụ thể. Trong ví dụ trước BottlesOfBeer , khi gọi self.verses(...) bên trong song, tức là song gửi thông điệp "verses" đến chính đối tượng self.

Nói ngắn gọn: method là thứ bạn định nghĩa, còn message là thứ bạn gửi để kích hoạt hành vi.

Tại sao lại dùng từ sending messages(gửi thông điệp) thay vì "gọi hàm"?

Trong nhiều ngôn ngữ lập trình, người ta hay dùng từ "function" thay cho "method", hoặc "call" thay vì "send". Nghe thì có vẻ giống nhau, nhưng thật ra hơi khác:

• Khi bạn nói "gọi một hàm", nghe như bạn đang điều khiển hành vi đó, bạn biết chính xác nó sẽ làm gì.

• Nhưng nếu bạn nói "gửi một thông điệp", nghĩa là bạn chỉ đưa ra yêu cầu, còn việc xử lý ra sao là chuyện của đối tượng.

Cách suy nghĩ này giúp giảm sự phụ thuộc giữa các phần trong chương trình. Người gửi thông điệp không cần biết chi tiết bên trong người nhận xử lý ra sao, và điều đó giúp cho code dễ bảo trì, dễ mở rộng hơn.

Trong cuốn sách này (và trong nhiều tài liệu về OOP), người ta thường dùng khái niệm "gửi thông điệp" thay vì "gọi hàm", vì nó thể hiện đúng tinh thần của lập trình hướng đối tượng: giao tiếp giữa các đối tượng một cách linh hoạt và độc lập.

Ví dụ: Gọi một hàm – kiểm soát hành vi

def make_coffee():
    print("Boil water")
    print("Grind coffee beans")
    print("Brew coffee")
    print("Pour into cup")
    print("Done!")

make_coffee()

Ở đây, bạn gọi hàm make_coffee() và bạn biết chắc từng bước bên trong nó là gì: đun nước, xay cà phê, pha, rót ra ly...

Bạn kiểm soát hoàn toàn logic bên trong. Không có sự “ẩn ý”, bạn phụ thuộc vào chi tiết cụ thể của hàm đó.

Ví dụ: Gửi thông điệp – yêu cầu hành vi, không quan tâm chi tiết

class CoffeeMachine:
    def make_coffee(self):
        self._heat_water()
        self._grind_beans()
        self._brew()
        self._pour()

    # Các method private bên trong
    def _heat_water(self): ...
    def _grind_beans(self): ...
    def _brew(self): ...
    def _pour(self): ...

machine = CoffeeMachine()
machine.make_coffee()

Lúc này, bạn gửi thông điệp make_coffee đến machine, yêu cầu nó pha cà phê. Nhưng bạn không cần biết nó sẽ đun nước hay pha như thế nào, chỉ cần biết nó sẽ pha được cà phê là đủ.

Ví dụ 2 "Gọi hàm" vs "Gửi thông điệp" trong bối cảnh phần mềm doanh nghiệp (ERP) – cụ thể là quy trình tạo đơn đặt hàng (Purchase Order).

Gọi hàm – kiểu procedural, kiểm soát mọi bước

Bạn viết một hàm và kiểm soát chi tiết quy trình tạo đơn hàng.

def create_purchase_order(supplier, items):
    # Kiểm tra tồn kho
    for item in items:
        if not check_inventory(item):
            raise Exception(f"{item} is not available in inventory")

    # Tính tổng tiền
    total = sum(item.price * item.quantity for item in items)

    # Tạo đơn hàng
    po = {
        "supplier": supplier,
        "items": items,
        "total": total,
    }

    # Gửi email xác nhận
    send_email(supplier.email, f"PO Created: Total = {total}")
    return po

class PurchaseOrder:
    def __init__(self, supplier, items):
        self.supplier = supplier
        self.items = items
        self.total = self.calculate_total()

    def calculate_total(self):
        return sum(item.price * item.quantity for item in self.items)

    def validate(self):
        for item in self.items:
            item.validate_inventory()

    def confirm(self):
        self.validate()
        self.send_confirmation_email()

    def send_confirmation_email(self):
        EmailService.send(to=self.supplier.email, subject="PO Confirmed", body=str(self))

# Cách sử dụng
po = PurchaseOrder(supplier, items)
po.confirm()  # <== GỬI THÔNG ĐIỆP "confirm"

Lợi ích:

Tóm lại:

• Gọi hàm: Bạn biết (và phải biết) nó làm gì – bạn điều khiển chi tiết.

• Gửi thông điệp: Bạn chỉ cần kết quả – bạn tin rằng đối tượng sẽ làm đúng nhiệm vụ, còn chi tiết xử lý thì để nó lo.

Cách “gửi thông điệp” chính là tư duy quan trọng của lập trình hướng đối tượng – tạo nên sự độc lập, dễ thay đổi, và dễ bảo trì trong phần mềm.

Đỗ Ngọc Tú
Công Ty Phần Mềm VHTSoft